Εξέχουσα προσωπικότητα της μουσικής υπήρξε ο φιλόσοφος και μαθηματικός Πυθαγόρας ο οποίος θεμελίωσε επιστημονικά τη θεωρία της μουσικής και τη «μουσική αρμονία» των συμπαντικών σωμάτων. Σύγχρονοί του, οι λυρικοί ποιητές Ανακρέων και Ίβυκος, που έζησαν στην αυλή του τύραννου Πολυκράτη. Στους Σάμιους ποιητές των ελληνιστικών χρόνων συγκαταλέγονται ο Αισχρίων (ή Αισχίων), σπουδαίος ιαμβοποιός και ο Ηδύ-λος, γιος της λυρικής ποιήτριας Ηδύλης.

Στις σύγχρονες μουσικές προσωπικότητες ανήκει ο δημιουργός του Σαμιακού Ύμνου και ποιητής της Επανάστασης Γεώργιος Κλεάνθης (1801-1839), ο συνθέτης Μανώλης Καλομοίρης (1883-1962) εμπνευστής και πρωτεργάτης της Ελληνικής Εθνικής Σχολής και ο πιανίστας Άρης Γαρουφαλής (1942-2013) που υπήρξε διευθυντής του Ωδείου Αθηνών και της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Στις μέρες μας υπάρχει πληθώρα μουσικών τάσεων με φεστιβάλ, καλλιτεχνικά σχήματα, ερασιτεχνικές ομάδες, χορωδίες, και φιλαρμονικές.

Η θεατρική δημιουργία στο νησί μετράει 2.500 χρόνια. Ως ο πλέον σημα-ντικός σκηνογράφος των αρχαίων τραγικών, αναφέρεται ο Αγάθαρχος ο Σάμιος, ο οποίος μελέτησε ιδιαίτερα τις τεχνικές προοπτικής στη ζωγραφική και σκηνογραφία.

Στα νεότερα χρόνια δημιουργήθηκαν θεατρικά δρώμενα συνδεδεμένα με την κοινωνική ζωή, όπως το έθιμο του Καδή, που αναβιώνει την Αποκριά. Στη σύγχρονη θεατρική διαδρομή, αναδείχτηκαν διάφοροι ερασιτεχνικοί θίασοι. Ξεχωριστή παρουσία έχει η Θεατρική Ομάδα Σάμου που από το 1985 ανεβάζει ποιοτικές παραστάσεις. Μέλος της Ομοσπονδίας Ερασιτεχνικών Θιάσων Αιγαίου, έχει βραβευτεί πανελλαδικά πολλές φορές. Στο νησί έχουν διεξαχθεί τρεις συναντήσεις ερασιτεχνικών θιάσων Αιγαίου και κάθε καλοκαίρι πολλά θεατρικά σχήματα παρουσιάζουν τα έργα τους στο αρχαίο θέατρο Πυθαγορείου, στο θέατρο του Άη Γιαννάκη στο Άνω Βαθύ και σε υπαίθριους κυρίως χώρους.

Η ιστορία του χορού στη Σάμο ξεκινά από τις τελετουργίες της θεάς Ήρας. Οι αναπαραστάσεις ρυθμών και κινήσεων στην αρχαία ελληνική τέχνη μεταφέρθηκαν στην πλούσια χορευτική κουλτούρα του νησιού. Το υψηλό ενδιαφέρον σήμερα για τους παραδοσιακούς αλλά και σύγχρονους χορούς εκφράζεται με το μεγάλο αριθμό συμμετοχής σε τοπικούς χορευτικούς συλλόγους.

Στη Σάμο υπάρχει μια εδραιωμένη χορευτική κοινότητα και διεξάγονται ετήσια χορευτικά φεστιβάλ και εκδηλώσεις. Κλασικό μπαλέτο, τζαζ, σύγχρονος χορός διδάσκονται σε τοπικές σχολές, ενώ φιλοξενούνται σεμινάρια με παγκοσμίως αναγνωρισμένους καλλιτέχνες, όπως ο Edward Truitt, ο Bruno Caverna και ο Ντάνιελ Lommel.

Η εικαστική δημιουργία στη Σάμο επικεντρώνεται κυρίως στους τομείς της αγιογραφίας, της ζωγραφικής, της φωτογραφίας και της γλυπτικής. Μεταξύ των σημαντικότερων σύγχρονων καλλιτεχνών συγκαταλέγονται ο αγιογράφος Ιωάννης Σιταράς, ο ζωγράφος και γλύπτης Αριστοτέλης Σολούνιας, οι ζωγράφοι Κωνσταντίνος Ευρυγένης και Νίκος Κυπραίος καθώς και ο φωτογράφος Εμμανουήλ Κουπέ Καλομοίρης.

Η Σαμιώτικη γαστρονομία συνδυάζει με ευρηματικότητα τοπικές παραδόσεις με φρέσκα προϊόντα και επιρροές από Δύση και Ανατολή. Η τοπική κουζίνα περιλαμβάνει κυρίως πιάτα λαχανικών, θαλασσινά αλλά και κρεατικά, σε πολλές ενδιαφέρουσες παραλλαγές που ικανοποιούν όλα τα γούστα. Μερικές χαρακτηριστικές συνταγές: Φρέσκα αμπελόφυλλα τυλιχτά με ρύζι και άνηθο - τα γνωστά ”ντολμαδάκια” (ή ”γιαπράκια” για τους ντόπιους), συνοδεία γιαουρτιού. Τηγανίτες, ζυμωμένες με μεράκι, πασπαλισμένες με κατσικίσιο τυρί ή μέλι. Αρνάκι τυλιχτό σε μελιτζάνες, σιγομαγειρεμένο στο φούρνο, με σάλτσα ντομάτας και κόκκινο κρασί. Ρεβυθοκεφτέδες με φρέσκια ντομάτα ή κολοκυθοκεφτέδες με δυόσμο και τυρί. Τα ξακουστά σαμιώτικα μπουρεκάκια με χειροποίητο φύλλο, γεμιστά με γλυκιά κολοκύθα ”λύρα”, φέτα και άρωμα κανέλας. Θαλασσινά στα κάρβουνα συνοδευόμενα με άγρια χόρτα του βουνού και λαδολέμονο. Χταπόδι κρασάτο με γλυκό σαμιώτικο κρασί και κρεμμυδάκια. Ντόπιο κατσίκι, γεμιστό με ρύζι και αρωματικά, ψημένο σε ξυλόφουρνο.

Τα τοπικά εδέσματα συνοδεύουν τα πολυβραβευμένα σαμιώτικα κρασιά με κυρίαρχες τις φρουτώδεις νότες μοσχάτου σταφυλιού. Το σαμιώτικο ούζο, η «σούμα» και αποστάγματα, είναι εξαιρετικά συνοδευτικά μεζέδων ή δροσιστικά απεριτίφ. Ξεχωριστή θέση στη ντόπια ζαχαροπλαστική κατέχουν τα γλυκά του κουταλιού, φτιαγμένα με μεράκι και ποικιλία καρπών της σαμιακής γης. Τα ξεροτήγανα (γνωστά ως ”δίπλες” ή ”κατιμέρια”) πασπαλισμένα με τριμμένα καρύδια και ντόπιο μέλι. Η μουσταλευριά, κρέμα από μούστο μοσχάτου σταφυλιού με κανέλα και σουσάμι.

Αξιοσημείωτες πολιτιστικές εκδηλώσεις διεξάγονται στο νησί με κατα-ξιωμένους καλλιτέχνες, κυρίως κατά τους θερινούς μήνες.

Το Φεστιβάλ «Ηραία-Πυθαγόρεια», με έναυσμα την αναπαράσταση αρχαίων τελετουργιών προς τιμή της θεάς Ήρας πλαισιώνεται από μουσικές εκδηλώσεις, δρώμενα και ενδιαφέρουσες ημερίδες.

Το «Ireon Music Festival», ένα ζωντανό τριήμερο σύγχρονης ελληνικής και διεθνούς μουσικής κάθε Αύγουστο, έχει εδραιωθεί με εμφανίσεις γνωστών καλλιτεχνών όπως, o Βασίλης Παπακωνσταντίνου, ο Σωκράτης Μάλαμας, οι Locomondo, οι Stranglers, οι Stereo Mcs, o Peter Hook.

Το «Young Artists Festival» στο αρχαίο θέατρο Πυθαγορείου, τελεί υπό την αιγίδα του ιδρύματος Schwarz και μας ταξιδεύει στο μαγικό κόσμο της μουσικής με αξιόλογους καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο.