Η Σάμος με το συναρπαστικό γεωφυσικό της ανάγλυφο αποτελεί ιδανικό προορισμό για πεζοπορία, ορειβασία, αναρρίχηση, ποδηλασία, ιππασία και εξερεύνηση σπηλαίων.

Διαβαίνοντας το νησί, οι εικόνες εναλλάσσονται διαρκώς και ο επισκέπτης συναντά παλιά μονοπάτια, άγρια δάση, αρχαίους ελαιώνες, αμπέλια σε πεζούλες, όμορφα χωριουδάκια, γραφικά ξωκλήσια, πηγές και ρεματιές, φαράγγια, σπήλαια. Πάντα στο φόντο η ματιά καταλήγει στις ατέλειωτες γαλάζιες αποχρώσεις του Αιγαίου.

Η περιοχή του Ηραίου υπήρξε τόπος θρησκευτικής λατρείας από τους αρχαίους χρόνους καθώς οι έρευνες έχουν αποκαλύψει ερείπια από 4 τουλάχιστον ναούς: Εκατόμπεδος Α’ (8ος αιώνας π.Χ.), Εκατόμπεδος Β’ (7ος αιώνας π.Χ.), ο ναός των Ροίκου και Θεοδώρου (6ος αιώνας π.Χ.), ο ναός επί τυραννίας Πολυκράτη (538-522 π.Χ.) και άλλοι μικρότεροι ναοί ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι το Ηραίο της Σάμου ήταν ο μεγαλύτερος και επιβλητικότερος ναός της εποχής του. Είναι δίπτερος ιωνικού ρυθμού, με 155 γιγάντιες κολώνες, από τις οποίες μόνο μία σώζεται όρθια. Τα αναθήματα στη θεά Ήρα αποτελούν εντυπωσιακά έργα τέχνης και αποδεικνύουν τη θρησκευτική επιρροή του ιερού σε όλη την Ελλάδα, τη Μικρά Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο. Μέρος του συμπλέγματος του ναού είναι και η Ιερά Οδός, στρωμένη με πέτρα, η οποία οδηγούσε στην αρχαία πόλη της Σάμου (Πυθαγόρειο).

Το Ευπαλίνειο Όρυγμα, το «αμφίστομον όρυγμα» όπως το αναφέρει ο Ηρόδοτος, κατασκευάστηκε στα χρόνια του τύραννου Πολυκράτη από τον αρχιτέκτονα Ευπαλίνο, με στόχο την υδροδότηση της αρχαίας πόλης της Σάμου. Με συνολικό μήκος 1036μ, θεωρείται από τα σπουδαιότερα τεχνικά επιτεύγματα της εποχής του, γνωστό και ως «8ο θαύμα της αρχαιότητας», καθώς η διάνοιξή του ξεκίνησε ταυτόχρονα από τις δύο αντίθετες πλαγιές του λόφου της αρχαίας ακρόπολης και η ολοκλήρωσή του επιτεύχθηκε σχεδόν στο μέσον της διαδρομής.

Τα Πολυκράτεια τείχη με μήκος περίπου 6,5 χιλιομέτρων και πλάτος που φτάνει τα 3 μέτρα, οχύρωναν την αρχαία πόλη της Σάμου. Ελάχιστα τμήματα των τειχών διασώζονται, ωστόσο, εντυπωσιάζουν με την κατασκευή των τεράστιων ογκόλιθων και τη θέα της έκτασης που περιέκλειαν, από την κορυφή της αρχαίας ακρόπολης.

Στον αρχαιολογικό χώρο Θερμών δυτικά του Πυθαγορείου, έχουν ανακαλυφθεί αθλητικές εγκαταστάσεις της αρχαίας πόλης, με γυμνάσιο, παλαίστρα και στάδιο 200 περίπου μέτρων, ένα από τα μεγαλύτερα της εποχής του. Στον ίδιο χώρο υπάρχουν τα ερείπια των ρωμαϊκών λουτρών που κτίστηκαν περίπου στα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ.

Ο Πύργος Λυκούργου Λογοθέτη, νοτιοδυτικά του λιμανιού του Πυθαγορείου, περιλαμβάνει τμήματα βυζαντινού κάστρου που εγκαταλείφθηκε στα μέσα του 15ου αιώνα. Ο ηγέτης της Σαμιακής επανάστασης Λυκούργος Λογοθέτης, το οχύρωσε ξανά και ένας από τους πύργους μετατράπηκε σε διοικητήριο. Σήμερα, είναι αναστηλωμένο και επισκέψιμο μουσείο. Πλησίον του Πύργου, χτίστηκε ο ιστορικός Ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, σε ανάμνηση νικηφόρας Ναυμαχίας της Σάμου στα στενά της Μυκάλης, τον Αύγουστο του 1824.

Σε απόκρημνο λοφίσκο, μέσα στη ρεματιά της περιοχής Ποτάμι Καρλοβάσου διατηρούνται απομεινάρια Βυζαντινού Κάστρου και Ναών, που χρονολογούνται μεταξύ 12ου και 14ου αιώνα.

Το Δημαρχείο Σάμου αποτελεί εξαιρετικό δείγμα νεοκλασικής αρχι-τεκτονικής. Κτίστηκε το1901 επί Ηγεμονίας για να στεγάσει τη Βουλή των Σαμίων. Ανακαινίστηκε τη δεκαετία του ’90 και διατηρεί ιστορικά κειμήλια του νησιού από το 1821, το Σύνταγμα της Σάμου και σημαντικά έγγραφα, αξιόλογους πίνακες και ιστορικές προσωπογραφίες. Το αμφιθέατρο φιλοξενεί πολλές εκδηλώσεις και δημόσιες ομιλίες.

Το Κέντρο Εκκλησιαστικών Μελετών της Μητρόπολης διαθέτει πλουσιότατο αρχείο της Μητρόπολης Σάμου της Μητροπολιτικής Βιβλιοθήκης καθώς και συλλογή χειρογράφων, κωδίκων και εγγράφων.

Η Δημόσια Βιβλιοθήκη Σάμου στεγάζεται σε καλοδιατηρημένο νεοκλασικό κτίριο της παραλιακής και η λειτουργία της χρονολογείται από το 1850. Μπορεί κανείς να ανατρέξει σε συλλογές σπάνιων εκδόσεων και χειρογράφων, σημαντικών ιστορικών και λογοτεχνικών βιβλίων.

Σε ανακαινισμένο κτίριο παλαιών φυλακών του 1882, στεγάζεται το Ιστορικό Αρχείο Σάμου.Διαφυλάσσονται χιλιάδες χειρόγραφων βιβλίων, φακέλων, εγγράφων και συλλογών από το 17ο αιώνα. Ψηφιακά αντίγραφα των αρχείων βρίσκονται στη διάθεση των ερευνητών και επισκεπτών. Στο υπέροχο οκταγωνικό αίθριο διοργανώνονται ιδιαίτερες συναυλίες και ενδια-φέρουσες διαλέξεις.

Οι σαμιακές ακτές με τα διαυγή νερά και τον εκπληκτικό, γεμάτο ζωή βυθό, θα γοητεύσουν τους λάτρεις της ελεύθερης κατάδυσης και των θαλάσσιων δραστηριοτήτων. Οι ευνοϊκές καιρικές συνθήκες, με ανέμους μέτριας έντασης και οι κοντινοί ενδιαφέροντες προορισμοί στα γειτονικά παράλια και νησιά, δίνουν την ευκαιρία για μοναδικές ιστιοπλοϊκές εμπειρίες. Η βόρεια πλευρά του νησιού, όπου πνέουν συχνά ισχυροί άνεμοι, είναι δημοφιλής στους λάτρεις της ιστιοσανίδας και του kitesurfing.

Ο πολιτισμός έχει πολλαπλές εκφάνσεις στη Σάμο. Ειδικότερα το καλοκαίρι με τους πολλούς επισκέπτες από την Ευρώπη και όλο τον κόσμο, προσφέρεται πλούσιο πολιτιστικό πρόγραμμα με ποικίλα φεστιβάλ, θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις, μουσικές συναυλίες, επιστημονικά συνέδρια, ημερίδες και δρώμενα.

Το Ireon Music Festival είναι από τα δημοφιλέστερα στο Ανατολικό Αιγαίο. Πραγματοποιείται τις πρώτες μέρες του Αυγούστου, στο Ηραίον της Σάμου, λίγα μόλις μέτρα από τον αρχαίο ναό της Ήρας. Ξεκίνησε το 2004 και φιλοξενεί κάθε χρόνο γνωστούς καλλιτέχνες της ελληνικής και ξένης μουσικής σκηνής.

Τα Ηραία-Πυθαγόρεια με αναφορές στα αρχαία μυστήρια που σχετίζονταν με τη λατρεία της θεάς Ήρας. Τελούν υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO και του συλλόγου Ελλήνων Ολυμπιονικών. Στη διάρκειά τους πραγματοποιούνται φιλοσοφικά, επιστημονικά συνέδρια και υψηλού επιπέδου καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.

Το Φεστιβάλ Νέων Καλλιτεχνών είναι συνάντηση διακεκριμένων καλλιτεχνών απ’ όλο τον κόσμο στο αρχαίο θέατρο Πυθαγορείου, με έμφαση στην ανταλλαγή πολιτιστικής κουλτούρας μέσα από τη μουσική.

Οι Γιορτές Σαμιώτικου Κρασιού διοργανώνονται κάθε καλοκαίρι με πλήθος μουσικών και χορευτικών εκδηλώσεων σε όλη τη Σάμο και πρωταγωνιστές τα περίφημα σαμιώτικα κρασιά.

Εκθέσεις εικαστικών τεχνών (ζωγραφική, φωτογραφία, φιλμ / βίντεο, εγκαταστάσεις), παρουσιάζονται από καλλιτέχνες και ομάδες δημιουργών που αντλούν έμπνευση από ενδιαφέροντα τοπικά και παγκόσμια θέματα.

Φεστιβάλ Κινηματογράφου, διοργανώνεται κάθε καλοκαίρι με υπαίθριες προβολές ελληνικών και ξένων ταινιών και ντοκιμαντέρ.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σάμου βρίσκεται στην πόλη της Σάμου και τα ευρήματά του στεγάζονται σε δύο κτίρια. Το παλαιό μουσείο, σε εξαιρετικό νεοκλασικό κτίριο του 1912, περιέχει συλλογές από πολλές περιόδους και ενδιαφέροντα εκθέματα όπως γλυπτά, κεραμικά, χάλκινα, ελεφαντοστέινα, ξύλινα, μικροτεχνήματα και κοσμήματα. Το νέο μουσείο που εγκαινιάσθηκε το 1987 στεγάζει τη συλλογή της αρχαϊκής γλυπτικής. Το πλέον γνωστό έκθεμα του μουσείου είναι ο επιβλητικός Κούρος της Σάμου, με ύψος 5,25 μ. ο οποίος θεωρείται ως ο μεγαλύτερος σωζόμενος στην Ελλάδα.

To Αρχαιολογικό Μουσείο Πυθαγορείου περιλαμβάνει πλούσια συλλογή με αίγαγρους και γρύπες, ιωνικές και σαμιακές κύλικες, υδρίες, νομίσματα, εντυπωσιακούς κούρους και πολλά ευρήματα της νεκρόπολης από τέσσερις διαφορετικές εποχές (γεωμετρική, αρχαϊκή, ελληνιστική, ρωμαϊκή). Ανάγλυφη πήλινη πλάκα με παράσταση Νίκης σε άρμα, προτομές Ρωμαίων αυτοκρατόρων, άγαλμα της Αφροδίτης και ο ενεπίγραφος του Λεύκιου είναι ορισμένα από τα εκθέματα που ξεχωρίζουν.

To Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αιγαίου, περιλαμβάνει τμήματα Ζωολογίας, Ορυκτών και Πετρωμάτων, Θαλάσσιας Ζωής και Βοτανολογίας, Παλαιοντολογίας. Ξεχωριστά εκθέματα αποτελούν τα απολιθωμένα οστά ζώων που βρέθηκαν στο νησί (πολλά από την εποχή του ανώτερου Μειόκαινου), όπως τα μικρόσωμα αλόγα (Hipparion), τα Μαστόδοντα (Mastodont Iongirostris), Ύαινα (Crocura eximia), Σαμοθήριο (Samotherium boisieri) και Ρινόκεροι. Το τελευταίο αιλουροειδές που πέρασε στη Σάμο από τα Μικρασιατικά παράλια, πριν από περίπου 150 χρόνια, εκτίθεται ταριχευμένο και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το παγκοσμίως γνωστό βιβλίο της συγγρα-φέως Άλκης Ζέη «Το Καπλάνι της βιτρίνας».

Στο Μουσείο Σαμιακού Οίνου δίπλα στο σύγχρονο οινοποιείο της Ένωσης Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου, παρουσιάζεται η ιστορία του σαμιακού οίνου. Ανάμεσα στα εκθέματα υπάρχουν παλιά και παραδοσιακά εργαλεία οινοποιίας και κατασκευής βαρελιών, συλλεκτικές φιάλες και αντικείμενα. Οι επισκέπτες έχουν την δυνατότητα να δοκιμάσουν όλα τα σαμιώτικα κρασιά.

Ενδιαφέρουσες αναπαραστάσεις της καθημερινής ζωής του νησιού, ως τα μέσα του προηγούμενου αιώνα υπάρχουν στο Λαογραφικό Μουσείου Σάμου του Πνευματικού Ιδρύματος «Ν. Δημητρίου». Περιλαμβάνονται αυθεντικά αντικείμενα καθημερινής χρήσης όπως, σκεύη, εργόχειρα, υφαντά, ενδυμασίες και κοσμήματα καθώς και εργαλεία παραδοσιακών επαγγελμάτων, όπως του κουρέα, του τσαγκάρη, του ψαρά, του καλαθοποιού, του μελισσοκόμου, του γεωργού.

Στη συλλογή του Λαογραφικού Μουσείου Καρλοβάσου περιλαμβάνονται σημαντικά στοιχεία παράδοσης και λαϊκής τέχνης της περιόδου 1870 - 1955 με περίτεχνα εκθέματα, όπως πορσελάνες, σκαλιστοί καθρέπτες, είδη αργυροχρυσοχοΐας και παλαιά έπιπλα.

Το Λαογραφικό Μουσείο Παγώνδα αναπαριστά εξ ολοκλήρου μία παραδοσιακή σαμιώτικη κατοικία, με έπιπλα και σκεύη, σε πέντε όμορφα διαμορφωμένα δωμάτια, την κρεβατοκάμαρα, τη σαλοτραπεζαρία, την κουζίνα, την αίθουσα αργαλειού και το «κατώι».

ΤοΛαογραφικό Μουσείο Κουμαίικων στεγάζεται σε ιστορικό κτίριο του 1880 και διαθέτει πλήθος λαογραφικών στοιχείων από την ευρύτερη περιοχή.

Σε παλιό πέτρινο βυρσοδεψείο στεγάζεται το Μουσείο Βυρσοδεψίας στην περιοχή «Ταμπάκικα» Καρλοβάσου. Παρουσιάζεται η τέχνη της κατεργασίας του δέρματος που για μεγάλο διάστημα συντέλεσε αποφασιστικά στην οικονομική ανάπτυξη του νησιού.

Το Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο Σάμου εκτίθενται εικόνες, δισκοπότηρα και σκεύη, εκκλησιαστικά βιβλία, σπάνια συγγράμματα και ο «ιερός μανδύας» του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου Ε’.